Alimenty są istotnym elementem porządku społecznego, a prawo reguluje je w taki sposób, by zapewnić możliwie najlepsze warunki życia osobom, które je otrzymują. W Polsce alimenty mogą być płatne na rzecz małżonka, dzieci, rodziców lub innych bliskich.
Kiedy ich opłacanie jest konieczne? Jakie obowiązki wiążą się z ich płaceniem i otrzymywaniem? W tym artykule przedstawimy podstawowe informacje o alimentach, ich wysokości, sposobie egzekwowania i możliwości zmiany.
Wprowadzenie do tematu alimentów
Alimenty to regularne świadczenia, które mają zapewnić uprawnionej do nich osobie (dziecku, byłemu małżonkowi, matce, ojcu, siostrze, bratu) środki na pokrycie uzasadnionych potrzeb. Mogą być przyznane przez sąd lub ustalone przez umowę między stronami. Ich wysokość zależy od potrzeb uprawnionego i możliwości zobowiązanego do ich opłacania.
Kto ma prawo do alimentów?
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Oznacza to, że osobami uprawnionymi do pozyskiwania alimentów mogą być:
- rodzice,
- dzieci,
- dziadkowie,
- wnuki,
- rodzeństwo.
Ponadto prawo do alimentów mają również małżonkowie lub byli małżonkowie po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa bądź po orzeczeniu separacji. W niektórych przypadkach prawo do alimentów może mieć również osoba przysposobiona lub przysposabiająca.
Jakie czynniki wpływają na wysokość alimentów?
Przy orzekaniu wysokości alimentów sąd bierze pod uwagę wiele czynników. Nie ma jednej, stałej kwoty, która obowiązywałaby wszystkich rodziców czy inne osoby zobowiązane do opłacania tych świadczeń. Każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie.
Znaczenie podczas ustalania wysokości alimentów mają przede wszystkim:
-
usprawiedliwione potrzeby dziecka – chodzi tu przede wszystkim o kwestie takie jak wyżywienie, ubranie, edukacja, zdrowie, a także wypoczynek czy zainteresowania. Potrzeby te są uzależnione oczywiście od wieku i stanu zdrowia dziecka. Znaczenie też będą mieć takie aspekty, jak to, czy dziecko uczęszcza do szkoły publicznej czy prywatnej, czy chodzi na dodatkowe zajęcia itd.;
-
możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica. Sąd bierze pod uwagę nie tylko aktualne dochody rodzica, ale także jego majątek (np. nieruchomości, pojazdy), wykształcenie, doświadczenie zawodowe, stan zdrowia oraz wiek. Znaczenie mają również obciążenia finansowe – jak różnego rodzaju kredyty i pożyczki;
-
zaangażowanie rodzica w utrzymanie i wychowanie dziecka. Sąd może uwzględnić fakt, że rodzic utrzymuje stały kontakt z dzieckiem, interesuje się jego sprawami, pomaga mu w nauce i rozwoju oraz wspiera je emocjonalnie. Tego typu kwestie mogą być podstawą do obniżenia wysokości alimentów lub podziału kosztów utrzymania dziecka między obydwoje rodziców. Z kolei brak zainteresowania i kontaktu z dzieckiem może skutkować wyższą kwotą alimentów lub całkowitym obciążeniem nimi jednego z rodziców.
Co ważne, przepisy nie regulują minimalnej kwoty alimentów. Mają one pozwolić na pokrycie podstawowych życiowych potrzeb dziecka czy innej osoby uprawnionej do świadczeń.
Jakie obowiązki wiążą się z alimentami?
Nałożenie przez sąd obowiązku alimentacyjnego oznacza oczywiście konieczność opłacania alimentów. Nie może się to jednak odbywać na dowolnych zasadach – istnieje wiele reguł, do których należy się stosować.
Terminy płatności alimentów zależą od tego, czy sąd zasądził je w wyroku rozwodowym czy w postanowieniu o zabezpieczeniu. W pierwszym przypadku alimenty należy płacić od daty prawomocności orzeczenia, czyli po upływie 21 dni od daty ogłoszenia wyroku. W tej drugiej sytuacji alimenty należy płacić do określonego dnia każdego miesiąca z góry (najczęściej do 10.).
W razie opóźnienia w zapłacie dłużnik jest zobowiązany do zapłaty odsetek za zwłokę. W innym wypadku grożą mu różnego rodzaju kary – łącznie z grzywną czy nawet pozbawieniem wolności.
Procedura zmiany alimentów
Istnieje możliwość ubiegania się o zmianę alimentów, jeśli nastąpiła istotna i trwała zmiana stosunków, które wpływają na wysokość lub potrzebę świadczeń alimentacyjnych.
Aby ubiegać się o zmianę alimentów, należy złożyć pozew do sądu rodzinnego, który orzekł o alimentach lub do którego należy właściwość miejscowa. W pozwie trzeba wskazać powody i dowody na zmianę stosunków oraz żądaną wysokość nowych alimentów. Pozew należy doręczyć także osobie, która ma płacić lub otrzymywać alimenty.
Sąd rozpozna sprawę na rozprawie i wyda wyrok, który może podwyższyć, obniżyć lub stwierdzić wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego.
Prawa i obowiązki odbiorcy alimentów
Alimenty nie są darowizną, którą można dowolnie wykorzystywać. Ich wysokość również nie jest przypadkowa – i może ulegać zmianie. W związku z tym odbiorca alimentów musi się stosować do następujących obowiązków i może korzystać z następujących praw:
- Prawo do egzekwowania ich płatności od zobowiązanego.
- Prawo do zmiany wysokości alimentów.
- Prawo do informacji o stanie majątkowym i dochodach zobowiązanego.
- Obowiązek wykorzystywania alimentów na pokrycie kosztów utrzymania i wychowania dziecka (lub siebie).
Alimenty a nowe partnerstwo
Wejście w nowy związek nie uchyla oczywiście obowiązku alimentacyjnego dotyczącego dzieci posiadanych z poprzednią partnerką czy partnerem.
Jednakże, jeśli z tego nowego związku urodzą się kolejne dzieci, to może to wpłynąć na wysokość alimentów, jakie płacone są na dziecko z poprzedniego związku. Sąd będzie musiał wziąć pod uwagę Twoje aktualne możliwości finansowe oraz potrzeby wszystkich Twoich dzieci.
Podsumowanie
Alimenty to bardzo złożony temat. To świadczenia, które przysługują osobie, która nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać. Są one wypłacane przez jej najbliższych – w zgodzie z jej potrzebami i ich możliwościami.
Jeżeli potrzebujesz więcej informacji, zachęcamy Cię do zgłębiania tego tematu. Jeżeli jest to jednak kwestia, która osobiście Cię dotyczy, pamiętaj, że nic nie zastąpi konsultacji i pomocy prawnika specjalizującego się w prawie rodzinnym.
Artykuł napisany we współpracy z kancelarią adwokacką Adwokaci Katowiccy - https://www.adwokacikatowiccy.pl/
