MO Katowice: Pōnbōczkowi świyczka. Jednoaktówki po śląsku 2019-2020

Felieton Weroniki Górskiej

Do grona felietonistów Miasta Ogrodów dołączyła Weronika Górska poetka, pisarka, krytyczka literacka i redaktorka. Zapraszamy do lektury felietonu autorki o publikacji zbiorowej konkursu JEDNOAKTÓWKI PO ŚLĄSKU pt. Pōnbōczkowi świyczka. Jednoaktówki po śląsku 2019-2020”.

Swoją babcię nazywałam zawsze babcią”, nie omą”, mimo że ona zwracała się do mnie dziołszka” albo frelka”. Chociaż posługiwałam się wyłącznie polskim, a ona wyłącznie śląskim, to doskonale się dogadywałyśmy. Gdy ją odwiedzałam, futrowała mnie maszkietami gałuszkami na parze, kreplami, bombonami i kompotem czasami aż do bólu brzucha. Podobnie wygląda moja relacja z Jednoaktówkami po śląsku” nieumiejętność godonia nie przeszkodziła w ich zrozumieniu. Nawet gdy jakieś słowo było mi obce, domyślałam się znaczenia z kontekstu. Nad niektórymi tekstami zaś śmiałam się aż do bólu brzucha.

Publikacja Pōnbōczkowi świyczka. Jednoaktówki po śląsku 2019-2020” zawiera dwadzieścia krótkich sztuk teatralnych, nagrodzonych i wyróżnionych w dwóch edycjach konkursu, organizowanego przez Miasto Ogrodów oraz Imago Public Relations. Wiele prac przedstawia tragiczne losy Ślązaków uwikłanych w historyczne zawieruchy zabory, Powstania Śląskie, drugą wojnę światową oraz prześladowania komunistycznych władz, z osadzeniem w obozie pracy Zgoda” włącznie. Warto pielęgnować tę bolesną pamięć zarówno by rozumieć specyfikę śląskiej tożsamości, jak też by nie dopuścić do zatoczenia przez historię koła. Mnie jednak najbardziej ujęły jednoaktówki komediowe, a jednocześnie mocno osadzone we współczesności. Język śląski pozostanie bowiem żywy tylko wtedy, gdy będzie się rozwijał, nadążając za nowymi zjawiskami i wynalazkami, zamiast ograniczać się do oglądania z sentymentem w przeszłość.

Smakowitym kąskiem dla kabaretów jest Bedła” Wojciecha Szwieca sztuka o emerytowanym górniku, w wyborach do rady osiedlowej oferującym mieszkańcom między innymi 50 plus”, na które złoży się kożdy zesmolony psiorz”, a także prawo, zgodnie z którym dzieci nie bydom się już mianować Brajan abo Dżesika, yno Krzysiu i Małgola”. Tematem innych nagrodzonych prac są wymuszona przez pandemię przemiana obyczajów i mentalności, wpływ nowych technologii na relacje międzyludzkie, a także zolyty również te przez Internet. Jak zauważyła bohaterka Ze cołkigo Ślōnska” Mateusza Czyby: Świat się zmiynio. Kobiyta niy może myśleć, co jak je chop, to musi mieć kara. Dyć może jeździć na kole, na rolerze, bankōm… Może mieć dugo broda i niy zakłodać fuzekli do szczewików… wszystko może…”.

Autorką, która umiejętnie łączy klimat dawnego i dzisiejszego Śląska, jest Bożena Donnerstag, zawodowo związana z Muzeum Historii Katowic. Bohaterkami jej tekstów, Zolyty kropka pl” oraz Kradziok”, są omy młodsze o pokolenie od mojej babci, które znakomicie radzą sobie z mobilniokami i tabletami, a nawet ze złodziejami stosującymi metodę na wnuczka”. Omy te nie tylko kultywują ślōnsko godke i regionalną kuchnię, z karminadlami oraz kołoczem na czele, ale też obyczaj tworzenia bliskich więzi z sąsiadami z familoka, wzajemnej pomocy i wsparcia. Nic zatem dziwnego, że młodzi nie potrafią oprzeć się ich urokowi.

Z wielką ciekawością czekam na prace nagrodzone w kolejnych edycjach konkursu na jednoaktówki po śląsku. Mam nadzieję, że znów okażą się równie wspaniałą ucztą, co gałuszki mojej babci.

**Weronika Górska

Omy ze mobilniokami i tabletami****”**

Pōnbōczkowi świyczka. Jednoaktówki po śląsku 2019-2020”, Imago Public Relations oraz Katowice Miasto Ogrodów, Katowice 2021.

Autorka tomiku wierszy Rozsznurowywanie (Bytomskie Centrum Kultury, 2012) oraz baśni O górze, która wybrała się w świat. Przygody Małej Czantorii(Stapis, 2018), a także recenzji książek i filmów publikowanych m. in. w Śląsku”, SosnArcie”, ArtPapierze”, Migotaniach”. Opracowała wspomnienia Aleksandra Doby Na fali i pod prąd oraz Gerszona Majtelesa Od Wolbromia do Tel Awiwu(przy współpracy Ireny Benhamo). Redaktorka książek.

Miasto Ogrodów Instytucja Kultury im. Krystyny Bochenek, miasto-ogrodow.eu/news/view/id/898